تاریخجه حضرت خدیجه (س)

تاریخچه زندگانی حضرت خدیجه (س )

خدیجه پیش از ظهوراسلام:نام  خدیجه، پدرش «خوَیلد» جد اولش اسد، جد دومش عبدالعزّی، جد سومش قُصیّ بن کلاب است. مادرش «فاطمه»، مادر بزرگ اولش «هاله» و مادر بزرگ دومش «قلابه» است،(سیره ابن هشام، ج 1، ص 201، چاپ مهر، 1936 - اعیان‏الشیعه، ج 10، ص 82 به بعد - اُسدالغابه، ج 6، ص 78، بیروت، 1409 ه.ق).
حضرت خدیجه، خویشاوند پیامبر است و در قصی بن کلاب به هم می‏رسند [نسب پیامبر اسلام چنین است:حضرت محمد، عبدالله، عبدالمطلب، هاشم، عبد مناف، قصی بن کلاب، (سیره ابن هشام، ج 1، ص 1)[.
پدر حضرت خدیجه در جنگ «فِجار» و یا پیش از آن چشم از جهان فرو بسته بود، (طبقات کبری، ج 1، ص 62، چاپ اول - اسدالغابه، ج 6، ص 78 به بعد - الکامل، ج 2، ص 39، بیروت -تاریخ طبری، ج 2، ص 36) و انسانی شریف، بزرگوار و صاحب ریاست بود نه یک فرد عادی   (تراجم اعلام النساء، ج 2، ص 41، چاپ اول، بیروت).
فضایل:حضرت خدیجه از زنان بزرگ و معروف قبیله قریش بود و در آن دوران که دوران جاهلیت بود، لقب «طاهره» به خود گرفته بود، (اسدالغابه، ج 6، ص 78 به بعد - ازواج النبی، صالحی دمشقی،ص 56، بیروت، الصحیح من سیرة‏النبی، جعفر مرتضی عاملی، جزء 1، ص 112 - اعیان‏الشیعه، ج 10، ص 87 به بعد) و این نشان می‏دهد که او زنی بوده عفیف و پاک وگرنه بی‏دلیل با این لقب معروف نمی‏گردید.

مورخان، او را بانویی شریف و ثروتمند معرفی کرده‏اند، (طبقات، جزء 1، ص 62 - الصحیح، جزء 1، ص 112) و براساس روایات تاریخی، از زیباترین زنان قریش به شمار می‏رفت، (همان، تراجماعلام النساء، ج 2، ص 41).
شغل:مورخان، شغل او را تجارت معرفی کرده‏اند و آورده‏اند که تجارت گسترده‏ای داشت، (انساب الاشراف، ج 1، ص 106) و بسیار ثروتمند بود، (طبقات، جزء 1، ص 62) و مردان زیادی با اموال او تجارت می‏کردند، (سیره ابی مقام، ج 1، ص 199) به خاطر این کمالات بود که همه خویشاوندان شیفته او شدند و همه بزرگان قریش از او خواستگاری کردند، (طبقات، ج 1، ص62).
ازدواج با پیامبر:جناب خدیجه(س) با پیشنهاد هیچ‏کدام از خواستگاران موافقت نکرد، (انساب الاشراف، ج 1، ص 106 - کامل، ج 2، ص 39) و همه را رد کرد با این که خواستگاران ازاشراف قریش بودند.
در سن پیامبر و خدیجه در وقت ازدواج، اختلاف نظر وجود دارد. برخی بر این عقیده‏اند که پیامبر 25 ساله بود و خدیجه 40 ساله ولی برخی سن پیامبر را 21 و برخی 30 سال دانسته‏اند و سن خدیجه را برخی 25، 28، 30، 35 و 45 سال گفته‏اند،(اعیان‏الشیعه، ج 10، ص 82 - الصحیح من سیرة‏النبی، ج 1، ص 126 - اسدالغابه، ج 6، ص 78).
بر پایه برخی از روایات، خود جناب خدیجه پیشنهاد ازدواج با حضرت محمد(ص) را داد، (سیره ابن هشام، ج 1، ص 199 - تاریخ طبری، ج 2، ص 34 - بحار، ج 16، ص 8 - انساب الاشراف، ج1، ص 106) و در برخی از منابع، نفیسه دختر منیه را به عنوان واسطه خواستگاری معرفی کرده‏اند، (طبقات، ج 1، ص 62 - انساب‏الاشراف، ج 1، ص 106 - الکامل، ج 2، ص39).

و در روایتی که از عمار بن یاسر نقل شده، هاله خواهر خدیجه واسطه بین حضرت محمد(ص) و حضرت خدیجه معرفی شده است.
روایت عمار چنین است:من و محمد(ص) دوست بودیم. روزی بین صفا و مروه قدم می‏زدیم که خدیجه و خواهرش هاله را دیدیم. هاله نزد من آمد و گفت:آیا دوستت محمد(ص) نمی‏خواهد با خدیجه ازدواج کند؟گفتم:نمی‏دانم. این پیشنهاد را با پیامبر درمیان گذاشتم. پیامبربه من گفت:برو و روزی را برای رفتن به خانه خدیجه قرار بگذار. من نیز چنین کردم. روز موعود رسید. خدیجه کسی را دنبال عمویش عمرو بن اسد فرستاد. عمرو بن اسد با لباس‏های زیبا آمد. پیامبر هم به همراه عموهایش آمدند. مجلس عقد تشکیل شد. ابوطالب چنین آغاز به سخن کرد:
سپاس خداوندی را که ما را از نژاد ابراهیم و فرزندان اسماعیل قرارداد، برای ما خانه‏ای محجوب و حرمی امن قرار داد، ما را بر مردم حاکم گردانید و مکه را مبارک ساخت. برادرزاده‏ام محمد(ص) با هیچ کس قابل مقایسه نیست. او از همه برتر است و همتا ندارد. محمد وخدیجه یکدیگر را می‏خواهند و مهریه خدیجه به عهده من است. سوگند به خدا که برادرزاده‏ام محمد(ص) دارای مقامی عظیم است. پس از سخنان عموی حضرت محمد(ص) مراسم عقد انجام و حضرت محمد(ص) خدیجه را به همسری انتخاب کرد و از مجلس بیرون آمدند،(تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 20).
داستان خواستگاری نفیسه دختر مُنیه هم به این صورت نقل شده است:روزی نفیسه به حضرت محمد(ص) گفت:چرا ازدواج نمی‏کنی؟حضرت محمد(ص) گفت:چیزی ندارم. نفیسه گفت:اگر کسی خرج و مخارج تو را به عهده بگیرد و تو را به مال و جمال برساند، حاضریبپذیری؟حضرت محمد(ص) گفت:این فرد کیست؟نفیسه گفت:خدیجه دختر خویلد. حضرت محمد(ص) گفت:من چطور می‏توانم با خدیجه ازدواج کنم؟!نفیسه گفت:این به عهده من. پس از آن نفیسه کارها را روبراه کرد و قرار شد که در روز و ساعت معینی حاضر شوند. حضرتمحمد(ص) با عموهایش حاضر شد. عمروبن اسد عموی خدیجه هم حاضر شد. مجلس عقد برگزار گردید و عمرو بن اسد خدیجه را به همسری حضرت محمد(ص) درآورد، (حیاة محمد، محمد حسین هیکل، ص 84 - بحار، ج 15،ص 6).
توجه داشته باشیم که متولی امر ازدواج، عمرو بن اسد بود نه پدرش خویلد و نه ورقة بن نوفل، بلکه عمویش عمرو بن اسد او را به همسری حضرت پیامبر درآورد، (تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 20 - طبقات، ج 1، ص 62 -الکامل، ج 2، ص 39 - اسدالغابه، ج 6، ص 80 - تاریخ طبری، ج 2، ص 36، س 13، چاپ بیروت).
 خدیجه خواهری به نام «هاله» داشت. هاله شوهر داشت و پسری به نام «هند» به دنیا آورد و آن شوهر ابوهند نامیده می‏شد. این شوهر دو تا دختر بچه هم به نام‏های رقیه و زینب داشت. ابوهند درگذشت و آن دختربچه‏ها کوچک بودند. خدیجه(س) آن بچه‏ها را به خانه خودش آورد و تربیت کرد. این دختر بچه‏ها به خدیجه نسبت داده شدند، زیرا که رسم عرب این بود که بچه‏ها را به مربی آنها نسبت می‏دادند. هند را هم به خدیجه نسبت دادند چون خدیجه زن معروف و بزرگی بود و نسبت دادن به او به نفع بچه بود.
این هند همان است که در کربلا به شهادت رسید. دختر بچه‏ها را به پیامبر هم نسبت می‏دادند چون در خانه پیامبر بودند. بر این اساس رقیه و زینب نه بچه‏های حضرت خدیجه‏اند تا دنبال شوهری برای خدیجه بگردیم و نه بچه‏های پیامبرند.                                 (اعیان‏الشیعه،ج 10، ص 82 به بعد).

 فضائل اخلاقی و علمی

مطالعه تاریخ زندگی حضرت خدیجه علیها السلام نشان می دهد که او هم در دوران جاهلیت و هم بعد از بعثت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله دارای فضائل اخلاقی و کمالات معنوی بوده است . او در جامعه خود به عنوان یک الگوی زن برتر، تاثیر بسزایی در گسترش صفات نیک انسانی داشته است . سخاوت، کرامت، ایثار و فداکاری، عفت و پاکدامنی، دوراندیشی و درایت و توجه به مستمندان، عطوفت و مهربانی و صبر و استقامت، از جمله فضیلت های پسندیده ایست که صفحات تاریخ این زن نمونه را نشان می دهد .

به همین جهت آن بانوی یگانه در میان زنان رسول خدا صلی الله علیه و آله شرایط هم کفو بودن را احراز نمود و یک همتای واقعی برای حضرت محمد صلی الله علیه و آله بود . عدم ازدواج مجدد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در زمان حیات خدیجه کبری علیها السلام نشانگر جاذبه های معنوی و فضائل اخلاقی بی شمار در وجود آن حضرت است، که بدون تردید برخورداری از آن صفات نقش مهم و اساسی در زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله داشته است . به همین جهت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله این بانوی تربیت یافته را از برترین زنان بهشتی شمرده و می فرماید: «افضل نساء اهل الجنة خدیجة بنت خویلد وفاطمة بنت محمد ومریم بنت عمران وآسیه بنت مزاحم امراة فرعون    ، بهترین زنان اهل بهشت عبارتند از: خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد و مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم [یعنی] زن فرعون .»

برترین معیارهای انتخاب همسر :

هر جوانی در زندگی خویش نیاز به ازدواج دارد و ازدواج در اسلام، یک امر مقدس و عبادت محسوب می شود . دختر و پسری که می خواهند به سوی امر مقدس ازدواج قدم بردارند، اولین گام را از خود دوستی به سوی غیردوستی بر می دارند، آنان با امضای پیمان مقدس زناشویی از دایره خودخواهی بیرون رفته و با وارد شدن به مرحله جدیدی از زندگی، بخشی از کمبودهای خود را جبران می کنند که از جمله آن ها می توان به بقای نسل، رسیدن به آرامش و سکون، تکمیل و تکامل، تامین نیاز جنسی، سلامت و امنیت اجتماعی و تامین نیازهای روحی و روانی اشاره کرد . اما در این میان مهم ترین دغدغه های هر دختر و پسر جوان که در آستانه ازدواج قرار می گیرد، برترین معیارها و ملاک های ازدواج در انتخاب همسر آینده اش می باشد .

حضرت خدیجه علیها السلام به عنوان الگوی دختران و زنان مسلمان در مورد انتخاب حضرت محمد صلی الله علیه و آله به عنوان همسر آینده خویش ملاک ها و اصولی را مطرح می کند که از گفت و گوی وی با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله معلوم می شود .

خدیجه هنگام پیشنهاد ازدواج با رسول خدا صلی الله علیه و آله به وی گفت: به خاطر خویشاوندیت با من، بزرگواریت، امانتداری تو در میان مردم، اخلاق نیک و راست گوئیت، مایلم با تو ازدواج کنم .      

ارزش این انتخاب خدیجه آنگاه نمایان می شود که بدانیم او در آن هنگام، موقعیتی عالی و ممتاز در جامعه خود داشت و تمام امکانات و زمینه ها برای ازدواج وی با هر یک از جوانان نامدار و ثروتمند قریش فراهم بود .

  دلجویی و دلداری همسر :

خانواده کانون آرامش و راحتی بخش هر انسانی است . مردی که در بیرون خانه با هزاران مشکل و گرفتاری رو به روست و گاهی در راه رسیدن به هدف و کسب روزی حلال سخنان ناروا شنیده و لطمات روحی و جسمی زیادی را متحمل می شود، انتظار دارد که کسی از وی دلجویی کرده و حرف دلش را شنیده و با کلمات شفابخش و برخوردهای آسایش آفرین مرهم گذار دردهای انباشته در دل او باشد .

حضرت خدیجه چنین همسری برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بود . مشرکان با سخنان توهین آمیز و اعمال وقیحانه ای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را ناراحت می کردند و از این ناحیه مشکلات فراوانی پیش روی پیامبر اکرم بود، اما همه این گرفتاری ها به وسیله خدیجه علیها السلام جبران می شد . او شخص پیامبر و مشکلات آن حضرت را آگاهانه درک می کرد و بدین جهت در پیشرفت اهداف آن حضرت تلاش می نمود و سخنانش را تصدیق می کرد و او را از تمام غم ها و غصه ها می رهانید .

خدیجه سلام الله علیه مدت 25 سال با پیامبر صلی الله علیه و آله زندگی کرد بدون آنکه پیامبرصلی الله علیه وآل زن دیگری در زندگی او شریک شود و اگر در حیات باقی می ماند، پیامبر باز هم شریک دیگری انتخاب نمی کرد . او در تمام طول زندگی زناشویی شریک درد و رنج پیامبر صلی الله علیه و آله بود، زیرا با مال خود به او نیرو می بخشید و با گفتار و کردار از او دفاع می نمود و به او در مقابل عذاب و درد کافران که در راه رسالت و ادای آن نصیبش می کردند تسلی می داد .  پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در مورد همسر گرامی خویش می فرماید: «خدیجه زنی بود که چون همه از من روی می گردانیدند او به من روی می کرد و چون همه از من می گریختند، به من محبت و مهربانی می کرد و چون همه دعوت مرا تکذیب می کردند به من ایمان می آورد و مرا تصدیق می کرد .

در مشکلات زندگی مرا یاری می داد و با مال خود کمک می کرد و غم از دلم می زدود  .

خدیجه آنچنان در روح و جان همسر بزرگوارش تاثیر گذاشته بود که مدت ها بعد از رحلت حضرت خدیجه علیها السلام، هرگاه حضرت رسول صلی الله علیه و آله گوسفندی را ذبح می کرد، می فرمود سهمی هم به دوستان خدیجه بفرستید، زیرا من د وست خدیجه را هم دوست می دارم.

((اموربانوان مدیریت آموزش وپرورش بندرلنگه))